ANKARA EKSENİNDE İDARİ YARGI: MEMUR DİSİPLİN VE GÜVENLİK SORUŞTURMASI DAVALARINDA 2025 DANIŞTAY STANDARTLARI

BÖLÜM I: GİRİŞ VE ANKARA'NIN YARGISAL KONUMU

Türk İdare Hukuku, 2025 yılı itibarıyla özellikle kamu personel rejimi, disiplin cezaları ve güvenlik soruşturmaları alanında köklü bir içtihat birikimi oluşturmuştur. Yasama ve yürütme organlarının merkezi olan Ankara, idari yargının da kalbinin attığı yerdir. Ankara İdare Mahkemeleri, memur disiplin cezası iptal davası, güvenlik soruşturması iptal davası ve İYUK süreleri gibi konularda tüm Türkiye için emsal teşkil eden standartlar belirlemektedir.

Bu rehber, Danıştay 12. ve 5. Dairelerinin güncel kararları ışığında, idari davalarda dikkat edilmesi gereken usul kurallarını ve maddi hukuk kriterlerini incelemektedir.

BÖLÜM II: MEMUR DİSİPLİN HUKUKUNDA "USUL" ESASTAN ÖNCE GELİR

Kamu hizmetinin düzeni için elzem olan disiplin hukuku, idareye sınırsız bir cezalandırma yetkisi tanımaz. Güncel yargı pratiğinde, şekil ve usul kurallarına (soruşturma usulü, savunma hakkı vb.) uyulmaması, işlemin esasına girilmeden iptalini sağlayan en temel hukuki gerekçedir.

2.1. "Soruşturmasız Ceza Olmaz" İlkesi (Yerleşik İçtihat)

Danıştay 12. Dairesi’nin yerleşik içtihadına göre; disiplin cezasına konu eylem tutanakla sabit görülse veya memur tarafından ikrar edilse bile, idare tarafından bağımsız bir soruşturmacı atanmadan ve usulüne uygun rapor düzenlenmeden, sadece savunma alınarak verilen disiplin cezaları hukuka aykırı bulunmakta ve iptal edilmektedir.

Hukuka uygun bir disiplin süreci için şu aşamalar zorunludur:

1. Bağımsız Soruşturmacı: Olayın tarafı olmayan, tarafsız bir muhakkik görevlendirilmelidir.

   
   

2. Maddi Gerçeğin Araştırılması: Sadece tutanakla yetinilmemeli; tanıklar dinlenmeli, kamera kayıtları ve belgeler toplanmalıdır.

   
   

3. Rapor Düzenlenmesi: Fiilin sübutu, hukuki niteliği ve önerilen ceza bir raporla tespit edilmelidir.

   
   

İdarenin "Olay zaten açık, tutanak var" diyerek soruşturma prosedürünü atlaması, işlemin usul yönünden iptali ile sonuçlanmaktadır.

2.2. Soruşturmacı ile Cezalandırıcı Ayrımı

Hukuk devletinde "kimse kendi davasının yargıcı olamaz" ilkesi geçerlidir. Soruşturmayı bizzat yürüten, tutanak tutan veya soruşturma emrini verip süreci bizzat yönlendiren amir, aynı dosyada ceza veremez. Bu durum "tarafsızlık ilkesini" zedeler ve yargı mercilerince iptal sebebi sayılır.

2.3. Savunma Hakkının Kullanımı

Savunma hakkı, Anayasa (m.129) ve DMK (m.130) ile güvence altına alınmıştır. Memura savunma için verilecek süre 7 günden az olamaz. Ayrıca savunma istem yazısında; isnat edilen fiilin yer, tarih ve saati ile ihlal edildiği iddia edilen mevzuat maddesi açıkça belirtilmelidir. "Hakkınızda şikayet var, savunmanızı verin" şeklindeki genel ifadeler savunma hakkını kısıtlar.

BÖLÜM III: GÜVENLİK SORUŞTURMASI, HAGB VE ARŞİV ARAŞTIRMASI

Kamu görevine girişte 7315 sayılı Kanun kapsamında yapılan güvenlik soruşturmaları, idari yargının en yoğun dava yükünü oluşturmaktadır.

3.1. HAGB: Otomatik Engel Değil, Somut Değerlendirme Şart

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB), hukuken bir mahkumiyet hükmü değildir. Danıştay içtihatları, "HAGB kararı var, ataması yapılamaz" şeklindeki toptancı yaklaşımı reddetmektedir.

• Önemli Güncelleme (7499 Sayılı Kanun): 1 Haziran 2024 tarihinden itibaren verilen HAGB kararlarına karşı istinaf kanun yolu açılmıştır. Bu tarih öncesindeki kararlar için itiraz usulü geçerlidir.

  
  

Buna rağmen idare; HAGB’ye konu olan fiil kamu hizmetinin niteliğiyle bağdaşmıyorsa (örneğin hırsızlık, dolandırıcılık, terör suçları), takdir yetkisini kullanabilir. İdari yargı denetimi; suçun niteliği, fiilin üzerinden geçen süre ve ölçülülük ilkesi çerçevesinde yapılmaktadır.

3.2. İstihbari Bilgi Notları ve "Somut Belge" Kriteri

İstihbarat birimlerinden gelen ve "duyum" niteliğindeki bilgi notları, tek başına hukuki delil kabul edilmez. Danıştay, "somut bilgi ve belge" standardını aramaktadır. Kişinin yasadışı faaliyetini kanıtlayan resmi tutanak, mahkeme kararı veya soruşturma evrakı olmaksızın tesis edilen işlemler hukuka aykırı bulunmaktadır.

3.3. 18 Yaş Altı Kayıtların Kullanımı

Adli Sicil Kanunu m.10 ve Çocuk Koruma Kanunu gereği, 18 yaşından küçükken işlenen suçlara ait kayıtlar kural olarak güvenlik soruşturmasında kullanılamaz. Danıştay, çocukluk dönemi kayıtlarına dayalı işlemlerde, çocuğun üstün yararı ilkesini gözetmekte ve bu kayıtların kullanılmasını hukuka aykırı bulma eğilimindedir.

BÖLÜM IV: SÜRELERE DİKKAT (İYUK 10 VE 11. MADDELER)

İdari davalarda haklı olmak yetmez, davanın süresinde açılması gerekir. 7331 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikler, süre rejimini sıkılaştırmıştır.

4.1. İdari Başvuru ve Zımni Ret Süresi (30 Gün)

İdareye yapılan başvurularda (İYUK m.10 ve m.11), idarenin cevap verme süresi 30 gündür. 30 gün içinde cevap verilmezse talep reddedilmiş sayılır (Zımni Ret) ve dava açma süresi işlemeye başlar.

4.2. "Kesin Olmayan Cevap" ve 4 Ay Kuralı (Kritik Değişiklik)

İYUK m.10 uyarınca, idare başvurunuza "konu inceleniyor" gibi kesin olmayan bir cevap verirse, ilgilinin kesin cevabı bekleme süresi başvuru tarihinden itibaren en çok 4 aydır. (Eski kanundaki 6 aylık süre kaldırılmıştır).

• Risk: 4 ay dolduğunda zımni ret oluşur ve dava açma süresi (60 gün) başlar. Eski alışkanlıkla 6 ay bekleyenler dava hakkını kaybedebilir.

4.3. Hangi Başvurular Süreyi Durdurur? (İYUK m.11)

Her dilekçe dava süresini durdurmaz. Süreyi durduran başvuru; işlemin kaldırılması/değiştirilmesi amacıyla, yetkili üst makama ve dava süresi içinde yapılan başvurudur.

• Uyarı: CİMER başvuruları, genel bilgi edinme talepleri veya kurum içi şikayetler İYUK m.11 kapsamında sayılmayabilir ve süreyi durdurmayabilir.

BÖLÜM V: 2025 YILI DAVA MALİYETLERİ (RESMÎ TARİFEYE GÖRE)

2025 yılı Harçlar Kanunu Genel Tebliği ve posta giderleri dikkate alındığında, idare mahkemesinde iptal davası açmanın yaklaşık maliyeti şöyledir:

Harç / Gider Kalemi	Tutar (TL)	Açıklama
Başvuru Harcı	615,40 ₺	Dava açılışında maktu.
Karar Harcı	615,40 ₺	İptal davalarında peşin.
YD Harcı	1.013,90 ₺	Yürütmeyi Durdurma istenirse.
Posta Gideri Avansı	1.750 - 2.800 ₺	Tebligat sayısı/Duruşma talebine göre değişir.
TOPLAM (Tahmini)	3.000 - 5.100 ₺	Avukatlık ücreti hariçtir.

(Not: Rakamlar 2025 Yeniden Değerleme Oranı ve tarifelere göre yaklaşık olarak hesaplanmıştır.)

SIKÇA SORULAN SORULAR (SSS)

Soru 1: Güvenlik soruşturmam olumsuz geldi, Yürütmeyi Durdurma (YD) alabilir miyim?

Cevap: Evet. İşlemin açıkça hukuka aykırı olması ve telafisi güç zararların doğması (atamanın gecikmesi gibi) şartları birlikte gerçekleşirse mahkeme YD kararı verebilir.

Soru 2: İdareye başvurdum 40 gündür cevap yok, ne yapmalıyım?

Cevap: İdarenin cevap süresi 30 gündür. 30. günün sonunda zımni ret oluşmuştur. Kalan dava açma sürenizi bu tarihe göre hesaplayarak davanızı açmanız, süre aşımı riskini önler.

Soru 3: Davayı nerede açmalıyım?

Cevap: Genel kural olarak, işlemi yapan idarenin bulunduğu yerdeki İdare Mahkemesi yetkilidir. Bakanlık işlemleri için yetkili mahkeme Ankara İdare Mahkemeleridir.

Yasal Uyarı: Bu web sitesinde yer alan bilgiler, yalnızca genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Bu sitedeki bilgilerin kullanımı, hiçbir şekilde avukat-müvekkil ilişkisi oluşturmaz. İçerikte yer alan bilgilere dayanarak hareket etmeden önce, özel hukuki durumunuzla ilgili olarak mutlaka bu alanda çalışan bir avukata danışmanız tavsiye edilir.